درمورد ژان‌پل سارتر

ژان‏پل سارتر ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ در خانواده‏ای از طبقه‏ی متوسط مرفه یا باصطلاح بورژوازی به دنیا آمد. مادرش از خانواده‏ی سرشناس آلاسکایی بود و پدرش صنعتگر و افسر نیروی دریایی. در یک سالگی پدرش را از دست می‏دهد و مادرش را شیفته‏وار دوست می‏دارد. سارتر در «نامه های کوتاه» از کودکی خود می‏گوید: «حقیقت من، شخصیت من و اسم من در دست بزرگترها بود. من یک بچه بودم و زندگی را از دید آنها می‏دیدم: هیولایی که آنها با تاسف‏هایشان می‏ساختند». مادرش بعدها با صنعتگر جوان دیگری ازدواج می‏کند و خانواده بخاطر حرفه‏ی او، به راشل می‏روند که سارتر آنجا را نمی‏پسندد. رتبه‏ی تحصیلی‏اش افت می‏کند و به همین دلیل او را به پاریس برمی‏گردانند. مدرسه‏ی «هنری چهارم» در پاریس محل امنی برای ژان‏پل جوان می‏شود که با «پل نیزان»، یکی از بهترین دوستانش، آنجا آشنا می‏شود. آنها تحت تاثیر فلسفه‏ی برگسون وارد دانشسرای عالی می‏شوند که به گفته‏ی «دنیس برتوله» سال 1924 از درخشان‏ترین سالهای این دانشسراست. استاندل، والری و پروست نویسنده های محبوب سارتر هستند که او را به سمت ادبیات و سینما می‏کشند. پس از گذراندن این سالها، نیزان ازدواج می‏کند و به حزب کمونیست می‏پیوندد. از نظر سارتر ولی زندگی جستجوی بی‏پایانی‏ست که به الحاق هیچ حزبی درنمی‏ﺁید. او یک سال بعد در 1929 با «سیمون دوبوار»، استاد جوان هنر و ادبیات آشنا می‏شود که خیلی زود پیوندی عاشقانه با این مضمون می‏بندند: همه چیز را به هم گفتن، همیشه به خاطر دیگری بودن، اما نه در عشق‏های هم سو. این پیمان به صورت یک مدلی انقلابی و پذیرفتنی شکل می‏گیرد. آنها در طول بیست سال زندگی مشترکشان عشق‏ها و هم‏خوابه‏های دیگر را تجربه کردند اما کسی نتوانست پیوند عمیق میانشان را به هم بزند.

زندگی سارتر و سیمون دوبوار درواقع در سفرهایشان شکل می گیرد. آنها به بارسلون، کوبا، هلند، برلین، ساهارا، آفریقای سیاه و خیلی جاهای دیگر می‏روند. اما در دهه‏ی پنجاه روش زندگی شان را تغییر می دهند و هرچیزی که زندگی را بیهوده مصرف می‏کند و آن را به نابودی می‏کشد را محدود می‏کنند. با این حال آنها در همه‏ی مبارزه‏ها حاضرند: در برابر جنگ هندوچین، دربرابر جنگ الجزیره، دربرابر جنگ ویتنام. آنها همچنین از مدافعان جنبش دانشجویی «می 68» هستند. آنها الگوی جوانان می‏شوند و هر جایی که ستمی وجود دارد، حاضر می‏شوند؛ حتی برای دفاع از زمین‏های روستاییان لارزاک که مخصوص پناهنده‏های ویتنام است.
می‏توان ادعا کرد که کافه‏های «سن‏ژرمن‏دِپره» و «فلور» شهرت جهانی امروز خود را مدیون حضور سارتر هستند. او بعد از جنگ برترین چهره‏ی جریان چپ بود. در کافه فلور یک میز و یک خط تلفن داشت، درست مثل یک دفتر کار که فیلسوف‏ها، نویسنده‏ها، بازیگران، نقاش‏ها و تمام هنرمندان و روشنفکران پاریس را دور خود جمع می‏کرد. او آنجا با اسم «ژان‏سول پارتر» مشهور بود. اسم مستعار «بوری ویان» نیز متعلق به سارتر بود.

در سال 1944 سارتر از کار دولتی کناره می‏گیرد و به روزنامه نگاری مشغول می‏شود. کمی بعد به نمایندگی از طرف روزنامه‏های «کومبا» و «لوفیگارو» به آمریکا می‏رود و آنجا با هنرمندان تبعید شده‏ی فرانسوی ملاقات می‏کند. روزنامه‏ی «عصر جدید» در سال ۱۹۴۵ با عضویت سیمون دوبوار و مرلوپونتی آغاز به کار می‏کند که به دفاع از استقلال و حقوق افراد می‏پردازد. از جمله جنجال‏های این روزنامه محکوم کردن کتاب «مرد شوریده»ی کامو بود توتالیتاریسم استالینی را محکوم می‏کرد. سارتر در جواب اعتراض به کامو می‏نویسند: «دوستی ما ساده نبود، اما من از آن پشیمانم. اگر دستاویزش می‏کنی پس باید از هم بگسلد. کتاب تو گواه ساده‏ی نادانی فلسفی توست».
سارتر در پی کنفرانس مشهور «هستی‏گرایی، انسان‏گرایی» پیشروی نظریه‏ی هستی‏گرایی شد، اما شبیه دیگران نبود. او در خلال سال‏های 1931 و 1946 در هتل گردوخاک گرفته‏ای زندگی می‏کرد و قدم زدن در بندر و نشستن در کافه‏ی ملوانان و رستوران‏های پر از دود سیگار و نوشیدن آبجو را دوست داشت. در خلال همین سالها، او «ژید»، «سلین» و «فاکنر» را در میان دانش‏آموزانش کشف کرد.
سارتر نوشتن رمان را از نوجوانی آغاز کرده بود، اما برای انتشار آثارش به مشکل می‏خورد. او درواقع رمان‏هایی که دوست می‏داشت را بازنویسی می‏کرد. درسال ۱۹۳۶ سومین ویرایش اولین رمانش را به نام مالیخولیا نوشت که سرانجام در سال ۱۹۳۸ گالیمار انتشار آن را با عنوان «تهوع» پذیرفت. سارتر بخاطر این رمان در سال 1964 برنده‏ی جایزه‏ی نوبل شد که آن را نپذیرفت.
سارتر در 19 آوریل 1980 پس از یک دوره نابینایی در بیمارستان بروسه‏ی پاریس درگذشت. مردم بسیاری در مراسم خاکسپاری‏، جسدش را از بیمارستان تا گورستان مون‏پارناس همراهی کردند. روزنامه‏نگاران و اندیشمندان سراسر دنیا از این واقعه ابراز تاسف کردند. می‏گویند او تنها کسی بود که توانست فلسفه را از فضای کوچه و بازار بالا ببرد.

حرف‏های خواندنی از سارتر

- من افراد هم‏سن خودم را دوست ندارم. همه‏ی افرادی که می‏شناسم جوان تر از من هستند. افراد مسن افکار غیر قابل انعطاف دارند. آنها از آنچه که امروزه می‏گذرد، از تغییراتی که در زندگی امروز بوجود آمده است، احساس آشفتگی می‏کنند. آنها کسل کننده‏اند.
- کار من، روش زندگی‏ام و تلاشم نوشتن و آموختن است که به من پول و لذت می‏بخشد. من این پول را برای خودم خرج می‏کنم، نه برای خرید سهام.
- من همه‏ی ایده‏هایم را همان وقتی که در حال شکل گرفتن بودند برای سیمون دوبوار می‏گفتم. چون او تنها کسی بود که سطح شناختش از من و از افکارم، به اندازه‏ی خود من بود. او یک هم‏صحبت خوب و یک لطف بی‏نظیر بود.
- من هیچ‏وقت احساس گناه نمی‏کنم و گناهکار نیستم.
- جنگ زندگی من را به دو بخش تقسیم کرد: قبل و بعد از آن. گذری از جوانی به بلوغ. از خودگرایی به جامعه‏گرایی.
- هیچ انسان آزادی نباید از انسانی مثل خودش دستور بگیرد.
- سیاست، دفاع کردن از یک اعتقاد سیاسی نیست، اما افرادی با روش زندگی یکسان را دور هم جمع می‏کند. بنابراین فعالیت مهمی‏ست در جهان.
- انقلاب یعنی یک روند طولانی برای منتهی شدن به سرانجامی مهم: بوجود آمدن جامعه‏ای دیگر. ترس، زمانی طولانی ادامه خواهد داشت برای رسیدن به جامعه‏گرایی آزاد.
- من فکر می‏کنم که شفافیت باید جانشین مخفی‏کاری شود. غیرممکن است که ما بدن‏هایمان را به هم واگذار کنیم و ایده‏هایمان را مخفی نگه داریم.
- من زیاد سفر کردم. ولی نه فقط برای رفتن از یک کشور به کشور دیگر. من برای رسیدن از یک تجربه‏ی اجتماعی به تجربه‏ای دیگر سفر می‏کنم.